SOSYOLOJİK BİR OLGU: İNTİHAR

İntihar, kişinin fiziksel, psikolojik veya toplumsal acılarından kendini kurtarmayı amaçladığı canına kastetme eylemidir. Bu eylemi gerçekleştirdiğinde tüm acılarının son bulacağına inanabilir. Birey intihar eylemini gerçekleştirme noktasına artık hayattan umudunu kesmiş, mutsuzluk içindeyken görülebilir. İntihar kavramı Ülkemizde Tanzimat Döneminde görülmeye başlamıştır. İntiharın başlıca sebepleri Psikolojik, Sosyolojik ve ekonomik sıkıntılar içindeyken gözlemlenir. Bu nedenler üzerinde birçok düşünür, araştırmacı görüşlerini belirtmiştir örnek olarak: Durkheimın, İntihar olgusu 3 tip üzerinden ele alabiliriz.

1. Bencil İntiharlar: kişinin toplumsal çevresinin olmaması veya toplum ile bütünleşememesi sonucunda gerçekleşen intihar.

2. Elcil İntiharlar: kişinin toplum bağının zayıf olmasının tersine daha güçlü olması öyle ki normları, değerleri için intihar edebilir.

3. Anomik İntiharlar: kişinin Toplumda meydana gelen değişmelerden (ekonomik kriz, hastalık, savaş vs.) etkilenmesi ile intihara sebep olmaktadır. 2019 yılında ekonomik sebepler ile borçlarını ödeyemeyen 4 kardeşin siyanür ile intihar etmeleri buna örnek gösterilebilir.

“TÜİK verilerine göre 2012-2017 yılları arasında mevsimsel düzeyde (1 Ocak-Mart, 2 Nisan-Haziran, 3 Temmuz-Eylül, 4 Ekim-Aralık) intihar oranları incelendiğinde her yılın 2. Dönemi olan Nisan-Haziran aylarında intihar oranlarının düzenli olarak 1. Dönem olan Ocak-Mart aylarına göre artış gösterdiği anlaşılmıştır. Düzenli olarak 2. Mevsimsel dönemde intihar vakalarında artışların olduğunun anlaşılması, intihar oranları açısından ilkbahar dönemini diğer mevsimlere göre ön plana çıkarmıştır. Yılın 3. Ve 4. Dönemi olan aylarda ise intihar oranları, bir önceki döneme göre azalan bir eğilim göstermektedir. Bunun yanı sıra 2012 yılından 2017 yılına doğru intihar oranlarının genel anlamda azalan bir yönde eğilim gösterdiği tespit edilmiştir. Mevsimsel açıdan en yüksek değerin 2012 yılı 2. Ayında, en düşük değerin 2013 yılı 4. Döneminde geldiği görülmektedir.” Bu verilere göre intiharın belli dönemlerde olduğu görülüyor.

Peki, intihar belirtilerini nasıl anlarız bunu önceden anlamak mümkün olur mu?

Evet Türk Psikologlar Derneğine göre intiharı düşünen kişinin belli sinyaller verdiği görülebilir bunlar;

-İntihar etmek istediğini söylemek

-İntihar edenlerden övgüyle söz etmek

-İntiharla ilgili planlar yapmak

-İntihar ve ölüm konularıyla takıntılı bir şekilde ilgilenmek, bu konularla ilgili konuşmak

-Ölümü yüceltmek ve bir çözüm olarak görmek

-Daha önce intihar girişiminde bulunmuş olmak

-Yakın aile bireylerinde intihar eden kişilerin bulunması

- yöntemlerini araştırmak

-İntiharda kullanılacak araç gerece ulaşmada kolaylık (silahı olması, ilaçlara erişim kolaylığı gibi)

-Sık sık çaresizlikten söz etmek

-Sosyal etkileşimlerden belirgin bir şekilde uzaklaşma ve içe kapanmak

- üzgün olmak ve günlük işleri bile yapamaz hale gelmek

- kafa karışıklığı, sorunlardan başka bir şey düşünememek

-Hayatın anlamsızlığını sıklıkla vurgulamak

-Artık hiçbir şeyin önemi olmadığını düşünmek ve söylemek

-Ekonomik zorluklarla artık başa çıkamadığından yakınmak

-Kimsenin yardım edemeyeceğine inanmak

-Yakınlarla vedalaşma/helalleşme konuşmaları yapmak

-Yaşanan sorunlarla ilgili yoğun bir suçluluk duymak

-Yaşanan sorunların artık çözülemeyeceğine inanmak

-Yardım tekliflerini reddetmek

-Çevredekilere ve hayata karşı öfkeli olmak

-Olan bitene tamamen kayıtsız kalmak

-Kronik hale gelen ekonomik sorunlar

-Kronik hale gelen ilişki sorunları, çatışmalı ayrılıklar

-Sosyal destek kaynaklarının azlığı (örneğin, aileyle kronik küslük, arkadaşlarla yoğun çatışmalar)

-Beklenmedik yakın kaybı, tecavüz, savaş, saldırı gibi travmatik yaşantılara maruz kalmak

-Depresyon, madde bağımlılığı, kronik yas gibi psikolojik sorunlar

-Medyada intiharla ilgili haberlerin yoğunlaştığı dönemler

-Ekonomik kriz dönemleri

-Savaş, çatışma, terör ve toplumsal huzursuzlukların arttığı dönemler

-Zorunlu göç yaşama, dışlanma ve ayrımcılığa uğramak.

Bu belirtileri taşıyan bireylere asla dışlayıcı aşağılayıcı davranılmamalı bunun yerine sorunu çözme yoluna gidilmelidir. Peki nasıl davranılmalıdır?

Onunla görüşmek için vakit ayırın ve sadece onunla ilgileneceğiz, sakince konuşabileceğiniz bir ortam yaratın.

Yukarıda aktarılan risk etkenlerini gözlediğinizde, kişiyle açıkça intiharı düşünüp düşünmediğini konuşun. Unutmayın sorunları konuşmak ve kabullenmek çözümün ilk adımıdır. İntiharı konuşmak kişiyi intihara sürüklemez, aksine konunun konuşulması bir rahatlama sağlar.

Kişiye içinde bulunduğu zor durumu anladığınızı söyleyin.

Kişiye her şeyin iyi olacağı konusunda vaatlerde bulunmayın, bütün bunların geçici olduğunu veya olayları yanlış değerlendirdiğini söylemeyin, tartışmaya girmeyin. Bunları yapmak kişiye suçlandığını hissettirebilir.

Yaşadıkları karşısında ne kadar çaresiz hissettiğini ve o an için sorunların çözümsüz göründüğünü anladığınızı belirtin.

Yaşadığı zorlukların neler olduğunu sorun ve yargılamadan dinleyin. Söz ettiği sorunların önemsiz olduğunu ya da başkalarının daha önemli sorunları olduğunu söylemeyin.

Tavsiye vermek yerine onunla çözüm yollarını araştırın. Önemli olan kişinin intihar dışındaki seçenekleri fark etmesidir.

Ona yardım etmek istediğinizi ve onun yanında olduğunuzu belli edin.

Yaşadığı sorunlarla ilgili nasıl bir desteğe ihtiyacı olduğunu, sorunları çözmede hangi uzmanlardan/kurumlardan yardım alınabileceğini belirlemeye çalışın. Örneğin, ilişki sorunlarıyla ilgili psikologlar, hukuksal sorunlarla ilgili avukatlar, ekonomik sorunlarla ilgili aile bireyleri veya ilgili devlet kurumları, sağlık sorunlarıyla ilgili doktorlar yardımcı olabilirler.

İntihar düşüncesi ve daha da önemlisi bir intihar planı varsa bunun aranızda bir sır olarak kalamayacağını, onun da tercih edeceği ve yardım alabileceği birileriyle bunu paylaşmanız gerektiğini belirtin.

Kişinin yalnız kalmamasını sağlayın. Silah veya ilaç gibi intiharı gerçekleştirebileceği şeylerden onu uzak tutun.

Kişinin bir hastaneye, doktora veya psikoloğa başvurduğundan ve burada önerilenleri yaptığından emin olun. İntiharı önleme uzun süreli bir destekle olanaklıdır.

Unutmayın, tüm bunları yaparken sizin de başkalarından (kişinin ailesinden, arkadaşlarından, sizin çevrenizde güvendiğiniz kişilerden veya uzmanlardan) destek almanız gerekecektir.

Yine TÜİK verilerine göre Ölümle sonuçlanan intihar sayısı 2017 yılında 3 bin 168 iken 2018 yılında 3 bin 161 kişi oldu. İntihar edenlerin %75,6’sını erkekler, %24,4’ünü ise kadınlar oluşturdu. Yüz bin nüfus başına düşen intihar sayısını ifade eden kaba intihar hızı, 2017 yılında yüz binde 3,94 iken 2018 yılında yüz binde 3,88’e düştü. Diğer bir ifade ile 2018 yılında her yüz bin kişiden yaklaşık dördü intihar etti. İntihar hızının düşmesi ve daha da azalmasını yaşadığımız Psikolojik, sosyolojik veya ekonomik sebepler içerisinde kendimizde bunalım belirtisi hissetmeniz durumunda, kontrolü kaybedeceğimiz hissine kapılma noktasında doğrudan psikolojik danışman ile görüşüp yardım almakta fayda vardır.

F. Zehra KARATAŞ GÜNEŞ